สุขภาพและความเป็นอยู่ที่ดีของประชาชนเป็นหลักประกันสำคัญที่ทำให้กำลังคนของประเทศสามารถขับเคลื่อนเศรษฐกิจและสังคมได้บรรลุตามเป้าหมายและเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขัน (Competitive Advantage) กับนานาประเทศ อย่างไรก็ตามในสังคมปัจจุบัน พบว่า มีปัจจัยกำหนดสุขภาพที่หลากหลายและซับซ้อน ทั้งในมิติด้านสังคม การเมือง เศรษฐกิจ และสิ่งแวดล้อม ซึ่งส่งผลกระทบทั้งในเชิงบวกและเชิงลบต่อสุขภาพประชาชน ซึ่งกระทรวงสาธารณสุข มีบทบาทสำคัญในการลดผลกระทบที่เกิดขึ้น ลดปัจจัยเสี่ยง เพื่อปัจจัยปกป้อง สร้างความเสมอภาค และความเท่าเทียมให้ประชาชนได้เข้าถึงสิทธิในการรับบริการส่งเสริมสุขภาพและป้องกันโรค เพื่อส่งเสริมให้คนไทยมีสุขภาพดี อยู่ในสิ่งแวดล้อมที่ดี มีวิถีชีวิตที่เอื้อต่อสุขภาพ นอกจากนี้แผนยุทธศาสตร์ชาติ ๒๐ ปี (พ.ศ. ๒๕๖๑ – ๒๕๘๐) นอกจากสนับสนุนการเสริมสร้างให้คนไทยมีสุขภาวะที่ดีด้วยการสร้างความรอบรู้ด้านสุขภาวะและการป้องกันและควบคุมปัจจัยเสี่ยงที่คุกคามสุขภาวะแล้ว ยังรวมถึงการสร้างขีดความสามารถในการแข่งขัน ที่มุ่งเน้นส่งเสริมและพัฒนาศักยภาพกลุ่มผู้ประกอบการผลิตภัณฑ์สมุนไพรให้มีขีดความสามารถในการแข่งขันที่สูงขึ้น โดยมีเป้าหมายสูงสุดเพื่อให้ประเทศไทยบรรลุวิสัยทัศน์ “ประเทศไทยมีความมั่นคง มั่งคั่ง ยั่งยืน เป็นประเทศพัฒนาแล้ว ด้วยการพัฒนาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง” และเป้าหมาย SDGs ที่ 3 สร้างหลักประกันการมีสุขภาวะที่ดี และส่งเสริมความเป็นอยู่ที่ดีสำหรับทุกคนในทุกช่วงวัย และสอดคล้องกับแผนปฏิบัติราชการรายปี (พ.ศ.2568) แผนปฏิบัติราชการเรื่องที่ 1 พัฒนาวิชาการ องค์ความรู้ และนวัตกรรมการแพทย์แผนไทย การแพทย์ทางเลือก และสมุนไพร เพื่อแก้ปัญหาสาธารณสุขและสร้างมูลค่าเพิ่ม (SMART Academic)

ผลการสำรวจของสำนักงานสถิติแห่งชาติ ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2554-2566 พบว่า ประชาชนมีแนวโน้มการใช้ยาสมุนไพรในการดูแลสุขภาพลดลง โดยในปี พ.ศ. 2554 มีร้อยละ 5.55 ในขณะที่ปี พ.ศ. 2566 มีเพียงร้อยละ 1.12 เท่านั้นแสดงให้เห็นว่าประชาชนมีความเชื่อมั่นต่อประสิทธิภาพของสมุนไพรอยู่ในระดับที่น้อยมาก ดังนั้น สิ่งที่ท้าทายคือการสร้างความเชื่อมั่นให้แก่ประชาชนในการเลือกใช้ยาสมุนไพรรวมถึงบริการการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือกเมื่อมีอาการเจ็บป่วย คือหัวใจหลักของการยกระดับการแพทย์ดั้งเดิมของประเทศ การจัดงานมหกรรมสมุนไพรแห่งชาติฯ จึงเป็นกลไกสำคัญในการขับเคลื่อนและผสานพลังภาคีเครือข่ายในการสร้างความเชื่อมั่นให้แก่ประชาชน รวมถึงการบูรณาการและสื่อสารข้อมูลสุขภาพที่ถูกต้องแก่ประชาชน เพื่อสร้างความรอบรู้ด้านสุขภาพนำไปสู่การพึ่งพาตนเองได้อย่างยั่งยืน อย่างไรก็ดี การเสริมสร้างความรอบรู้ด้านสุขภาพจะไม่มุ่งเน้นให้ความรู้ กับประชาชนแบบเดิม ๆ หากแต่พุ่งเป้าไปที่ “การพัฒนาทักษะและศักยภาพ” ของคนและชุมชนให้สามารถ “ค้นหาคำตอบ” ตลอดจนสามารถ “เข้าถึงแหล่งข้อมูล” และ “ตรวจสอบ” ข้อมูลที่ได้รับมา เพื่อประกอบการตัดสินใจในการนำไปใช้ในชีวิตประจำวันได้อย่างเหมาะสม (สำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ, 2564)

กรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก กระทรวงสาธารณสุข ร่วมกับองค์กรภาคีเครือข่ายภาครัฐ และเอกชน ร่วมจัดงานมหกรรมสมุนไพรแห่งชาติ และการประชุมวิชาการประจำปี การแพทย์แผนไทย การแพทย์พื้นบ้าน และการแพทย์ทางเลือกแห่งชาติขึ้นเป็นประจำทุกปี โดยเริ่มดำเนินการมาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2547 จนถึงปัจจุบัน โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อเป็นเวทีขับเคลื่อนโยบาย ยุทธศาสตร์ระดับชาติและระดับพื้นที่ เป็นเวทีในการสนับสนุนการขับเคลื่อนเชิงวัฒนธรรมสุขภาพด้านการแพทย์แผนไทย การแพทย์พื้นบ้าน และการแพทย์ทางเลือก รวมทั้งเป็นการส่งเสริมและพัฒนาคุณภาพวิชาการ สร้างนวัตกรรม ถ่ายทอดความรู้ในการดูแลสุขภาพที่ถูกต้องแก่ประชาชน อีกทั้งเป็นการขับเคลื่อนเศรษฐกิจของประเทศทั้งทางตรงและทางอ้อม โดยการขับเคลื่อนร่วมกันจากทุกภาคส่วน อันส่งผลต่อการพัฒนาประเทศไทยสู่ความมั่นคง มั่งคั่ง และยั่งยืน ซึ่งภายในงานมหกรรมสมุนไพรแห่งชาติฯ ครั้งที่ 22 (ประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2568) นี้ ได้กำหนดให้มีการจัดในส่วนของงานด้านวิชาการ ซึ่งแบ่งกิจกรรมออกเป็น 5 ส่วน ได้แก่
1) การประชุมวิชาการประจำปี การแพทย์แผนไทย การแพทย์พื้นบ้าน และการแพทย์ทางเลือกแห่งชาติ
2) การประกวดผลงานวิชาการด้านสมุนไพร การแพทย์แผนไทย การแพทย์พื้นบ้าน และการแพทย์ทางเลือกแห่งชาติ
3) ตลาดความรู้ด้านการแพทย์แผนไทย การแพทย์พื้นบ้าน และการแพทย์ทางเลือก
4) การประชุมวิชาการนานาชาติประจำปี ด้านการแพทย์ดั้งเดิม และการแพทย์เสริมนานาชาติ (Traditional & Complementary medicine)
5) การประกวดโครงงานวิทยาศาสตร์ระดับมัธยมศึกษาตอนปลายด้านการแพทย์แผนไทย สมุนไพร การแพทย์พื้นบ้าน และการแพทย์ทางเลือก และในส่วนของนิทรรศการและเวทีสาธิตที่มุ่งเน้นการส่งเสริมสุขภาพและสร้างเศรษฐกิจ โดยผลการดำเนินงานในปีที่ผ่านมา กรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือกร่วมกับองค์กรภาคีเครือข่าย ภาครัฐ เอกชน และองค์กรพัฒนาเอกชนที่เกี่ยวข้องกว่า 381 องค์กร จัดงานมหกรรมสมุนไพรแห่งชาติฯ ซึ่งพบว่า มีประชาชนให้ความสนใจเข้าร่วมการจัดงานมหกรรมสมุนไพรแห่งชาติฯ ครั้งที่ 21 มากกว่าครั้งที่ผ่านมาทั้งในรูปแบบ On site และ Online รวม 280,973 คน มีผลงานวิชาการ และนวัตกรรมด้านการแพทย์แผนไทยฯ การประกวด และนำเสนอภายในงานการประชุมวิชาการประจำปีฯ ส่งเข้าร่วมประกวด จำนวนทั้งหมด 88 เรื่อง ผ่านการคัดเลือก 45 เรื่อง และสามารถทำให้เกิดมูลค่าการซื้อขายภายในงานแพร่สะพัดกว่า 40 ล้านบาท และเกิดการเจรจาการค้าภายในงานกว่า 107 คู่ มูลค่ารวม 90 ล้านบาทเกิดการกระตุ้นเศรษฐกิจมูลค่ารวมกว่า 130 ล้านบาท ถือเป็นโอกาสต่อยอดด้านการตลาด สะท้อนให้เห็นถึงความนิยมด้านสมุนไพรไทยที่เพิ่มมากขึ้น เพื่อมุ่งสู่การเป็นศูนย์กลางสุขภาพนานาชาติ ซึ่งจะช่วยสร้างโอกาสให้ตลาดสมุนไพรไทยมีอัตราเติบโตมากขึ้นในอนาคต นอกจากนี้
ยังพบว่าผู้เข้าร่วมงานมีความพึงพอใจต่อการจัดงานในภาพรวมคิดเป็นร้อยละ 84.6

ดังนั้น เพื่อพัฒนาการแพทย์แผนไทย การแพทย์พื้นบ้าน การแพทย์ทางเลือกและสมุนไพรของประเทศให้เป็นไปอย่างต่อเนื่อง และสร้างความเชื่อมั่นสู่การใช้ประโยชน์ในวิถีชีวิตของประชาชนจากภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย และยกระดับนวัตกรรมสู่ระดับนานาชาติ และหนุนเสริมและสร้างโอกาสทางเศรษฐกิจด้านบริการสุขภาพด้านการแพทย์แผนไทย การแพทย์ทางเลือก และผลิตภัณฑ์สมุนไพรทั้งในระดับชาติและนานาชาติ กรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก ในฐานะองค์กรหลักด้านการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก ที่ผสานพลังภาคีเครือข่ายเพื่อการพึ่งตนเองด้านสุขภาพและหนุนเสริมเศรษฐกิจ จึงได้จัดทำโครงการจัดงานมหกรรมสมุนไพรแห่งชาติ และการประชุมวิชาการประจำปี การแพทย์แผนไทย การแพทย์พื้นบ้าน และการแพทย์ทางเลือกแห่งชาติ ครั้งที่ 22

วัตถุประสงค์
1. เพื่อเป็นเวทีสื่อสารนโยบายและยกระดับวิชาการสู่นวัตกรรมด้านการแพทย์แผนไทย การแพทย์พื้นบ้าน การแพทย์ทางเลือกและสมุนไพรที่เกี่ยวข้องกับเครือข่ายทั้งในและระหว่างประเทศให้เกิดการพัฒนาและขับเคลื่อนไปอย่างมีประสิทธิภาพ
2. เพื่อส่งเสริมการมีส่วนร่วมระหว่างภาคีเครือข่ายทั้งภาครัฐ เอกชน และองค์กรพัฒนาเอกชน ในการขับเคลื่อนการแพทย์แผนไทย การแพทย์พื้นบ้าน การแพทย์ทางเลือกและสมุนไพรเพื่อการพึ่งพาตนเองด้านสุขภาพและเสริมสร้างเศรษฐกิจของประเทศอย่างยั่งยืน

กลุ่มงานวิชาการและคลังความรู้กองวิชาการและแผนงาน กรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือกกระทรวงสาธารณสุข โทรศัพท์ภายในสำนักงาน 02-149-4649 ต่อ 2417 E-mail:herbexpo58@gmail.com